کد مطلب:46070 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:35

گنجینه پرسمان » فلسفه و منطق

نسبيت فلسفي چيست؟

1ـ نسبيت فلسفي را ميتوان بدين نحو تعريف كرد: اعتقاد به اين كه علم و ادراك ما با قواي عالمه و مدركه ما بستگي دارد.
نسبيت فلسفي را ميتوان به دو نوع تقسيم كرد:
1ـ نسبيت تجربي: تصاوير ما از عالم خارج، تابع آلات حس و ادراك ماست و هر نوع شناسايي فقط براي موردي معتبر است كه قواي ادراكي شخص دوم نيز مانند مدرك نخست باشد، نه براي هر موجود متفكر، چنانكه در كتابهاي روانشناسي ميخوانيم كه شدّت و كيفيت و حالت احساس با ساختمان عضو تحريك شده بستگي دارد.
نسبيت تجربي پس از «دكارت» رواج پيدا كرده است و ريشه سخنان طرفداران آن در كلمات شكاكان يونان باستان و پس از آن، بالأخص در سخنان «دكارت» موجود است آنجا كه ميگويد: «مناسبت و مشابهت ميان احساس (صورت ذهني و امر خارجي كه آن را بر ميانگيزد، بيش از مناسبت و مشابهت ميان لفظ و معناي آن نيست. تصويرات حسي ما از عالم خارج با تمام صداها و رنگهاي آن فقط براي ما معتبر است و علايمي است پرارزش براي راهنمايي ما در اين جهان، وليكن به هيچ وجه براي ما معرفتي كه داراي قدر و اعتبار مطلق باشد تحصيل نميكند».
2ـ نسبيت عقلي: مقصود از آن اين است كه استدلال عقلي و تفكر منطقي را نيز نسبي و آن را نيز با ساختمان فكري خود وابسته بدانيم، يعني نه تنها تصور آنچه در برابر حواس ما ظهور و بروز ميكند نسبّي است بلكه اعمال فكري هم كه به عقل نسبت داده ميشود، نيز نسبي است.
خلاصه: نه تنها اطلاع ما از جهان، تابع ساختمان فطري ماست و فقط براي ما صادق است، بلكه بهم پيوستگي و قوت استدلالهاي ما و بالنتيجه تمام دستگاه علوم، فقط براي اذهاني كه مانند ذهنهاي ما ساخته شده باشد معتبر است و براي ديگران فاقد ارزش و اعتبار ميباشد و در حقيقت نسبيت نخست مربوط به تصور و نسبيت دوّم مربوط به تصديق ميباشد. (فلسفه عمومي/77 ـ 76).

---

: آية الله جعفر سبحاني
شناخت در فلسفة اسلامي